Na terenie województwa pomorskiego położone są trzy główne kompleksy pocysterskie: w Oliwie, Pelplinie i Żarnowcu. Wszystkie te obiekty obejmuje Pomorska Pętla Szlaku Cysterskiego, która jest jedną z czterech pętli tworzących sieć szlaku cysterskiego w Polsce, będącego częścią europejskich dróg kulturowych.

O dawnej świetności i zasobności klasztorów cysterskich przypominają też  licznie  mniejsze obiekty (kościoły parafialne, kaplice, kapliczki, dwory i zabudowania gospodarcze). Stanowią one o atrakcyjności  regionu, który posiada też ogromny potencjał przyrodniczo – krajobrazowy i gospodarczy oraz dobrze zagospodarowaną bazę  turystyczną i rozbudowaną sieć komunikacyjną. Ogromnym atutem Pomorza jest posiadanie dość dobrze zachowanego dziedzictwa cysterskiego w postaci architektury sakralnej, założeń klasztornych oraz podejmowane wokół nich inicjatywy  kulturotwórcze, które dają prawdziwą szansę rozwoju ruchu turystycznego.  Staje się to realne dzięki prezentacji najatrakcyjniejszych miejsc umożliwiających poznanie pełni kultury materialnej i duchowej każdego obiektu w kontekście  specyfiki społecznej, kulturalnej oraz geograficznej.

W Pomorski Szlak Cysterski wpisują się również miejsca, w których znajdują się dzieła XVII-wiecznego artysty Hermana Hahna, związanego życiem i twórczością z cystersami na Pomorzu. Spośród wielu zabytków sztuki w wyposażeniach  pomorskich świątyń pocysterskich  właśnie szczególną uwagę zwrócić należy na  jego obrazy  wykonane w duchu Soboru Trydenckiego, między innymi: Śmierć Marii Magdaleny, Wizja św. Bernarda, Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny czy Koronacja Najświętszej Marii Panny  i Pokłon Pasterzy (w Bazylice Katedralnej w Pelplinie) oraz Koronacja Najświętszej Marii Panny czy Napad Prusów na klasztor w Oliwie oraz tablice fundatorów i dobrodziejów opactwa (w świątyni oliwskiej). Dzieła  mistrza Hahna i jego uczniów zobaczyć można  tez w innych pomorskich kościołach- Pucku, Jastarni, Mechowie, Pręgowie czy Czersku (aktualnie prowadzone są prace nad skatalogowaniem wszystkich obiektów dostępnych na Pomorzu).

Innymi elementami wyposażenia świątyń są stalle: oliwskie (dębowe dwukondygnacyjne, bliźniacze chórowe fundacji konwentu i opatów, wykonane przez braci konwersów w początkach XVII w ), pelplińskie (XV- opackie i VII-wieczne konwentu, ze szczególnym bogactwem ikonograficznym – choćby  przedstawienie Ducha  Św. w postaci młodzieńca) czy koronowskie ( z charakterystycznymi lwami u podnóża). Wielką osobliwością są także organy: duże XVIII-wieczne fundacji konwentu oliwskiego (instrument unowocześniono dzięki czemu dziś należy on do najwspanialszych na  świecie) czy XVII i XIX –wieczne pelplińskie  oraz koronowskie. Dzięki tym instrumentom, we wspomnianych miejscach odbywają się, corocznie w miesiącach letnich, międzynarodowe festiwale organowe.

Wielką spuściznę pocysterską stanowią też  wszelkie paramenty (szaty liturgiczne, naczynia mszalne, wyposażenie ołtarzy), których okazałe zbiory przechowywane są w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie, Muzeum Archidiecezjalnym w Gdańsku, czy Muzeum Narodowym w Gdańsku.

Mimo nieobecności cystersów i cysterek w ich dawnych założeniach świątynno-klasztornych tętni w ich byłych siedzibach życie religijne, jak też kulturalne. Corocznie organizowane w trzeci weekend września  Jarmarki Cysterskie w Pelplinie, a w pierwszy weekend lipca Festyny Cysterskie w Koronowie; na odpust Św. Anny w Żarnowcu -  pielgrzymka z Nadola do Lubkowa łodziami rybackimi przez cysterskie jezioro żarnowieckie oraz inne liczne inicjatywy, w tym „Rok Cysterski 2008”-  ogłoszony przez Gminy i Miasta Pelplin oraz Koronowo utrwalają dziedzictwo materialne i kulturowe szarych mnichów na Pomorzu.

Autor: B. Murańska - Dep. Turystyki UMWP